काठमाडौँ । चीनमा विवाह गर्नेक्रम घट्दै गएको छ । निरन्तर जनसाङ्ख्यिकीय चुनौतीको पछिल्लो सङ्केतलाई पछ्याउँदै गत वर्ष चीनमा विवाहमा २० प्रतिशतको कमी देखिएको सरकारी तथ्याङ्कले देखाएको छ । 

बेइजिङले युवा परिवारको लागि अनिश्चित आर्थिक दृष्टिकोणसहित जन्मदर वृद्धिलाई प्रोत्साहित गर्न काम गरिरहेको छ । सन् २०२४ मा ६१ लाख दम्पतीले विवाहका लागि दर्ता गराएका र यो अघिल्लो वर्षको तुलनामा ७७ लाखले कम हो । सन् २०२३ मा विश्वको सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएको देशको रूपमा रहेको चीनलाई भारतले उछिनेको  । सन् २०२३ मा चीनको कूल जनसङ्ख्या लगातार तेस्रो वर्ष २०।५ प्रतिशतले घटेको थियो ।

चीनको एक अर्ब ४० करोड जनसङ्ख्या अहिले तीव्र गतिमा बुढ्यौली जनसङ्ख्या हुँदै गएको छ । गत वर्षको अन्त्यसम्ममा चीनमा ६० वर्ष वा त्यो भन्दा माथिको जनसङ्ख्या करिब एक चौथाई रहेको छ।
जनसाङ्ख्यिकीय प्रवृत्तिले देशका अधिकारीहरूका लागि नयाँ चुनौती प्रस्तुत गर्दछ । यसले लामो समयदेखि आर्थिक विकासको चालकको रूपमा आफ्नो विशाल कार्यबलमा भरोसा गरेको छ ।

हालैका वर्षहरूमा बेइजिङले शुरु गरेको परिवारसमर्थक अभियानको बावजुद विवाहमा कमी आएको छ । अभियानमा विभिन्न अनुदान र सन्देशमार्फत् मानिसलाई धेरै (दुई वा त्यो भन्दा बढी) बच्चा जन्माउन प्रोत्साहित गर्दछ। तर विशेषज्ञहरूका अनुसार विशेष गरी शिक्षा र बच्चाको हेरचाहको लागि हुने उच्च लागत र नयाँ स्नातकको पर्खाइमा चुनौतीपूर्ण रोजगार बजार आमाबाबुलाई धेरै बच्चा बनाउन निरुत्साहित गर्ने कारकमध्ये एक हो।

चिनियाँ ‘माइक्रोब्लगिङ साइट वेइबो’ का एक सेवाग्राहीले भन्नुभयो– ‘यदि म आफ्ना आमाबाबुमा भर पर्दिनँ भने म घर किन्न सक्दिनँ र विवाह गर्नु पनि ठूलो खर्च लाग्छ ।’ ‘यो वर्ष मलाई अचानक महशुस भयो कि अविवाहित हुनु पनि धेरै राम्रो छ। त्यति धेरै दबाब छैन, म कमाउँछु र आफ्नै पैसा खर्च गर्छु’ उहाँले भन्नुभयो ।

सन् १९८० को दशकमा जनसङ्ख्या वृद्धि उच्च बनेपछि बेइजिङले ‘एक सन्तान नीति’ लागू गरेको थियो। यो नियम सन् २०१६ मा मात्र अन्त्य भएको हो । दम्पतीलाई सन् २०२१ मा तीन सन्तान जन्माउन अनुमति दिइएको थियो तर चीनको जनसाङ्ख्यिकीय परिवर्तनको सङ्केत देखिन थालिसकेको थियो ।

विश्वको दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्रमा घट्दो विवाहले आगामी वर्षमा पेन्सन र सार्वजनिक स्वास्थ्य प्रणालीमा दबाब बढाउने खतरा छ। बेइजिङले सेप्टेम्बरमा लामो समयदेखि निरन्तरता पाएको ६० वर्षको वैधानिक सेवा निवृत्तिको उमेर क्रमशः बढाउने घोषणा गरिसकेको छ । यसलाई प्रत्याशित कदम भनिएको छ । एजेन्सी