महोत्तरी ।  सोहिजनका बोट (रुख) मा सेताम्य फूलेपछि यहाँका किसान खुशी भएका छन् । बोलिचालीमा मुन्गा भनिने यो तरकारीको मधेसको मिथिला क्षेत्रमा विशेष महत्व छ । 

‘यसपालि सोहिजन राम्रो फुलेको छ, फूल अनुसार फल लागे मनग्गे आम्दानी लिन सकिन्छ’ बर्दिबास–२ ओमशान्ति चोकका भोला महतो भन्नुहुन्छ– ‘वैशाखमा त बजार पुर्याउन नपाउँदै बिक्री हुन्छ ।’ मिथिलाक्षेत्रमा वैशाख सङ्क्रान्तिमा मनाइने जुडशीतल पर्वमा यसबाट विशेष परिकार बनाउने चलन छ । 

माघमा फुल्ने र चैत अन्तिमतिर फल्ने सोहिजन बजारमा रुचाइने तरकारीमा पर्छ । हाँगा काटेर पाखो जग्गा र खेतका आलीमा गाडेर मात्रै पनि सोहिजनको खेती गर्न सकिन्छ । ‘न गोडमेल चाहिने, न अरु बालीलाई जस्तो स्याहार चाहिने, सामान्य रेखदेखमात्रमै यो हुर्काउन सकिन्छ’ भङ्गाहा–४ रामनगरका जुगल सदा मुसहर भन्नुहुन्छ– ‘घर पछाडि दुई÷तीन वटा बोट छन्, वर्षेनी यसको बिक्रीबाट  ८÷१० हजार रुपैयाँ आम्दानी हुन्छ ।’

पछिल्लो समय यसको माग बढ्न थालेपछि किसानहरु पनि व्यावसायिक खेतीमा आकर्षित हुन थालेका छन् । मौसमी तरकारी मानिने सोहिजन अब बा¥हैमास फल्ने पनि बाक्लै बढ्दै गएको यहाँका किसानको भनाइ छ । ‘पहिले त पाँच÷छ वटा बोट थिए, पछिल्ला पाँच वर्षयता वर्षेनी अलिअलि बढाउँदै अहिले २५ वटा पु¥याएको छु’ भङ्गाहा–५ भूचक्रपुरका किसान भगलु महतो भन्नुहुन्छ– ‘अन्य कुनै बालीभन्दा यसबाट बढी नगद लिँदै आएको छु ।’

सोहिजनको तरकारी गुणकारी भएकाले मैथिल भान्सामा यसको उच्चस्थान रहेको स्वास्थ्यविज्ञ बताउँछन् । ‘यो गुणैगुणले भरिपूर्ण छ, यसको सेवनका धेरै फाइदा छन्’ वरिष्ठ जनस्वास्थ्य निरीक्षक गिरेन्द्रकुमार झा भन्नुहुन्छ, “मूत्रविकारको समस्यामा यो उपयोगी मानिन्छ ।’ लोहतत्व (आइरन), फोलिक एसिड र भिटामिन बी–१२ प्रचूर मात्रामा हुने सोहिजन शरीरमा प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन, नशा बाउडिने रोग निदान गर्न, मधुमेह नियन्त्रण गर्न, छालासम्बन्धी समस्या हटाउन र गर्भमा रहेको बच्चाको शारीरिक विकासका लागि राम्रो मानिन्छ । 

तरकारीमा फूल, कलिलो मुन्टा र लामो डोलो कोसा हुने फल प्रयोग गरिँदै आइएकोमा पछिल्ला वर्षमा यसको छिप्पिएको पातको पनि महत्व बढ्न थालेको छ । घरघरकै जस्तो समस्या बनेको मधुमेह रोग नियन्त्रणका लागि सोहिजनका पातको धुलो खाने प्रचलन बढ्दै जाँदा यसको महत्व झनै बढेको हो । 

अहिले ठूलाठूला आयुर्वेदिक औषधि कम्पनीले सोहिजनको पातको ‘मोरिङ्गा पाउडर’ बनाएर राम्रो मूल्यमा बेचिरहेका छन् । यी कम्पनीले काम बढाउँदै लाँदा बस्तीबस्तीमा अब सोहिजनको पात खोज्ने व्यापारी घरघरै आउने गरेका गौशाला–१२ पडरियाका योगेन्द्र दास बताउनुहुन्छ ।

सरकारले मधेसमा यसको व्यावसायिक खेती गर्नेलाई बीउ र अन्य आवश्यक सुविधा दिनसके किसानका लागि यो आम्दानीको राम्रो स्रोत बन्न सक्ने बर्दिबास–८ का वडाअध्यक्ष शमशेरसिंह लामाको भनाइ छ । 

यसभेगका किसानले अब तीनै तहका सरकारसँग सोहिजन खेतीलाई उकास्न सहयोग गर्नुपर्ने बताएका छन् ।